[Özgür KOCA]

İcra Müdürlüklerinde çok sık karşılaşılan tereddütlü durumlardan biri, ipotek (rehin) alacaklısının muaccel alacağı için ipoteğin (rehnin) paraya çevrilmesi yoluyla takibe geçmeyip bu alacağı için borçludan aldığı kambiyo senedini takibe koyarak kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takibe geçmesi ve ipotekli (rehinli) malın satışı sırasında ipotek alacaklısı sıfatıyla alacağına mahsuben ihaleye katılması ya da mahcuzun üçüncü bir kişiye ihalesi sonrası alacaklıya ipotek (rehin) alacaklısı sıfatıyla ödeme yapılması sırasında harcın hangi oran (% 2,27 veya %11,38) üzerinden alınması gerektiği hususudur. Bu konuya ilgili gerekçeli değerlendirmemiz aşağıdaki gibidir.


*İcra ve İflas Kanunu M. 45 "Rehinle temin edilmiş bir alacağın borçlusu iflasa tabi şahıslardan olsa bile alacaklı yalnız rehinin paraya çevrilmesi yoliyle takip yapabilir. .... Police ve emre muharrer senetlerle çekler hakkındaki 167 nci madde hükmü mahfuzdur."
*İcra ve İflas Kanunu M. 167 "Alacağı çek, poliçe veya emre muharrer senete müstenit olan alacaklı, alacak rehinle temin edilmiş olsa bile, bu bölümdeki hususi usullere göre haciz yolu ile veya borçlu iflasa tabi şahıslardan ise iflas yolu ile takipte bulunabilir."
*İcra ve İflas Kanunu M. 125/3 "Taşınmaz rehinle temin edilmiş muaccel borçlar, müşteriye devredilmeyip satış bedelinden tercihen ödenir"
*Harçlar Kanununa ekli (1) Sayılı Tarife B-1-3e göre "Takip talebi bulunmayan alacaklılara İcra ve İflas Kanununun 125 inci maddesinin 3 üncü fıkrası gereğince ödenen paralardan %2,27" oranında harç alınır.
*Harçlar Kanununa ekli (1) Sayılı Tarife B-1-3c göre "Haczedilen veya rehinli malların satılıp paraya çevrilmesi suretiyle tahsil olunan paralardan %11,38" oranında harç alınır.


Yukarıda yer verdiğimiz Kanun maddelerinden yola çıkarak aşağıdaki şekilde değerlendirme yapabiliriz.

Takip talebi BULUNMAYAN alacaklıya taşınmaz rehniyle (ipotek) temin edilen muaccel alacağı ödenirken %2,27 oranında harç alınması gerekir ancak takip talebi BULUNAN alacaklıya taşınmaz rehniyle temin edilen muaccel alacağı ödenirken (satış bedelinden) %11,38 oranında harç alınması gerekir.

Kanunda "Takip talebi bulunmayan alacaklılara..." şeklinde bir ifade kullanılmıştır. Diğer bir ifadeyle "rehnin (ipoteğin) paraya çevrilmesi yolu ile takip talebi bulunmayan" şeklinde takip türü kısıtlamasına yer verilmemiş daha genel bir ifadeye yer verilmiştir.  Satış bedeli ödenirken %2,27 oranında harç alınması için alacaklıya taşınmaz rehniyle temin edilen alacağının ödenmesi yanında alacaklının bu alacağı için takip talebinde bulunmamış olması gerekir. KANUN, alacaklıya taşınmaz rehniyle teminat altına alınan alacağı için yalnızca İPÇY ile takip yapma zorunluluğu getirmemiş, (İİK m. 167) elinde bu alacak için kambiyo senedi bulunan alacaklının seçimlik hakkını kullanarak kambiyo senetlerine özgü takip de yapabileceğini düzenlemiştir. Ancak rehinle teminat altına alınmış ve ayrıca kambiyo senedine de bağlanmış alacağın tahsili amacıyla, borçlu aleyhine tahsilde tekerrür olmamak kaydı ile aynı anda ve sıra gözetilmeksizin hem rehnin paraya çevrilmesi yolu ile, hem de kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılamaz (Yargıtay İBBGK T:20/01/2023, E. 2021/2 K. 2023/1). Bu nedenle aynı alacak için ya İPÇY ile takip ya da kambiyo senetlerine özgü takip türlerinden birinin seçilmesi gerekir.

SONUÇ olarak taşınmaz rehniyle temin edilen alacak yönünden kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip yapan alacaklıya satış sonrası ipotek alacaklısı sıfatı ile ödeme yapılırken (yada alacağa mahsuben alışta) -bu alacak için kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte bulunulduğundan- Harçlar Kanununa ekli (1) Sayılı Tarife B-1-3e göre (%2,27) değil de B-1-3c' ye göre %11,38 oranında harç alınması gerekir.

Bu konuda yerleşik yargı içtihatları %2,27 oranında harç alınması yönünde idi ancak biz yukarıda açıkladığımız gerekçelerle bu içtihatlara katılmıyoruz. Ayrıca bu konuda gerekçesi farklı ancak sonucu aynı olan Yargıtay 12. HD'nin güncel bir kararı ise şöyledir. "Alacaklı Ş....  T.A.Ş. tarafından başlatılan kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte hacizli taşınmazın 4.430.000,00 TL bedelle alacağa mahsuben ihale edildiği, icra müdürlüğünce satış bedeli üzerinden %11,38 oranında tahsil harcı alındığı, alacaklının 26.07.2021 tarihli talebi ile taşınmazda banka lehine 18.450.000,00 TL bedelli ipotekler bulunması ve taşınmazın ipotek alacağına mahsuben alınması nedeniyle tahsil harcının %2,27 oranında alınması gerektiğinden fazladan alınan 403.573,00 TL tahsil harcının iadesi isteminin icra müdürlüğünün 13.08.2021 tarihli kararı ile reddedildiği görülmüştür. Her ne kadar ALACAKLI TARAFINDAN İPOTEĞİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP YAPILMAMIŞ İSE DE elde edilen para Devletin cebri icra organları vasıtasıyla yapılan satıştan elde edilmiş olduğundan, 492 sayılı Harçlar Kanunu ekli 1 sayılı tarifenin B.I/3-c bendine göre %11,38 ORANINDA TAHSİL HARCI alınması gerekir." (Yargıtay 12. HD. T:02.10.2024, E:2024/2566, K:2024/8025)


Özgür KOCA
İstanbul Anadolu İcra Müdür Yardımcısı