[PehlivaN]

Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip usulü


Buradaki rehin deyimi, ipotek ve taşınır rehni deyimlerine giren bütün taşınır ve taşınmaz rehinlerini kapsar

Borçlu, haczi caiz olmayan bir malını (m.82) rehin göstermişse, artık rehin alacaklısına karşı o malın haczedilemeyeceğini ileri süremez. Böyle bir mal da, rehinin paraya çevrilmesi yolu ile satılır ve bedelinden rehin alacaklısının alacağı ödenir.

Alacağı muaccel olan rehin alacaklısı, mutlaka kendisi icra takibi yapmak zorunda değildir. Daha önce bir alacaklı haciz yolu ile (veya rehnin paraya çevrilmesi yolu ile) icra takibine başlamış ise, rehin alacaklısı, alacağına kavuşmak için, o icra takibinde (o takip dosyasında) rehinli malın satılmasını bekleyebilir. O takip dosyasında, rehin alacaklısının alacağı karşılanmadan satış yapılamayacağından, bu bekleme, rehin alacaklısının aleyhine bir sonuç doğurmaz ; bilakis, takip yapma ve takip ve satış giderlerini yatırma külfetinden kurtulduğu için (rehin alacaklısı) lehinedir. Başka bir alacaklının yaptığı takip üzerine, rehinli mal satılırsa, rehin alacaklısı, satış bedelinden rehinli alacağını (öncelikle) alır (m. 125,III) .

Alacağı muaccel olan rehin alacaklısı, başka bir alacaklının yapmış olduğu takipte rehinli malın satılmasını beklemek istemez veya böyle bir takip yapılmamış ise, rehinli alacağına kavuşmak için icra takibi yapabilir. Fakat, rehin alacaklısı, kural olarak, doğrudan doğruya (ilamsız veya ilamlı) haciz yolu ile takip yapamaz (ve borçlu iflasa tabi ise, genel iflas yolu ile takip yapamaz); ilk önce, rehnin paraya çevrilmesi için icra dairesine başvurmak zorundadır (m.45). İşte, bu başvuru ile başlayıp, rehinli malın satılarak bedelinden rehin alacaklısının alacağının ödenmesi ile sonuçlanan takip yoluna, rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip denir.

Rehnin paraya çevrilmesi yolu, kural olarak bir ilamsız icra yoludur. Çünkü, burada da rehin alacaklısının takip yapabilmesi için bir mahkeme ilamı göstermesi gerekli değildir. Fakat, alacak veya rehin hakkı veya her ikisi bir ilama (veya ilam niteliğindeki bir belgeye) bağlı ise, rehin alacaklısı, ilamlı icra yoluna başvurur; yani, bu halde, rehnin paraya çevrilmesi yolu, bir ilamlı icra yoludur (m.l50/h).

Buna göre, rehnin paraya çevrilmesi yolu, hem ilamsız hem de ilamlı icra yoludur (yani, ilamsız ve ilamlı icra yolu olmak üzere ikiye ayrılır).

Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip usulü, (ilamsız veya ilamlı) haciz yolu ile takiptekine çok benzer. Yalnız, burada haciz safhası yoktur. Çünkü, alacaklı rehinli malın satış bedelinden tatmin edilecektir. Buna göre, rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takibin safhaları şöyledir :

I - Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamsız takibin safhaları : 1) Takip talebi, 2) Ödeme emri ve kesinleşmesi, 3) Paraya çevirme (satış) ve 4) Paraların paylaştırılması.

II - Rehnin paraya çevrilmesi yolu ile ilamlı takibin safhaları : 1) Takip talebi, 2) İcra emri, 3) Paraya çevirme (satış) ve 4) Paraların paylaştırılması.

Bu safhalardan anlaşılacağı gibi, alacaklı rehin konusu şeyin satılması sonucunda elde edilecek paradan tatmin edilecektir. Nasıl ki, haciz yolu ile takipte haczedilen mallar alacaklının alacağına mahsup edilmek üzere alacaklıya bırakılamıyorsa, burada da rehin konusu şeyin alacaklıya terk edil-mesi caiz değildir. Bu nedenle, borcun (vadesinde) ödenmemesi halinde, rehinli malın mülkiyetinin alacaklıya geçeceğine ilişkin (geçmesini öngören) sözleşme hükmü geçersizdir (MK m.873,II; m.949) .